Przypomnij sobie zasady pisowni ó i u, rz i ż, ch i h. Następnie wykonaj ćwiczenia.
Ó piszemy:
- gdy w innych wyrazach lub innych formach tego samego wyrazu wymienia się na o, a, e.
Przykłady: stół – stoły; chłód – chłody- chłodek; wrócić – wracać; skrót – skracać; trójka – trzeci; zgniótł – zgniecie
- w zakończeniach –ów, -ówka (wyjątki: skuwka, wsuwka, zasuwka), -ówna
Przykłady: rodziców; Kraków; złotówka; widokówka; aptekarzówna
- W niektórych wyrazach piszemy „ó”, mimo że nie wymienia się; trzeba je zapamiętać!
Przykład: córka, włóczka, ogórek, chór, próba, skóra, król, góra, wiewiórka, wróbel
U piszemy:
- W rzeczownikach zakończonych na –unek, -us, -usz, -uch, -ura, -ulec
Przykłady: rysunek, rebus, kapelusz, racuch, natura, budulec
- W czasownikach kończących się na –uj, -uje
Przykłady: pracuj, maluje
- Na początku wyrazu (wyjątek: ósemka, ósmy, ówczesny, ów, ówdzie)
Przykłady: ubranie, uśmiech
- Na końcu wyrazu:
Przykłady: kotu, namiotu
- W wyrazach, które trzeba zapamiętać:
Przykłady: arbuz, cukier, kula, wujek
Rz piszemy:
- gdy w innych formach tego samego wyrazu lub w innych słowach wymienia się na r
Przykłady: dworzec – dworca, wzorzysty – wzór, morze – morski
- po spółgłoskach b, p, d, t, g, k, ch, j, w (wyjątki: kształt, bukszpan, pszenica, pszczoła, Pszczyna, wszyscy, gżegżółka),
Przykłady: brzeg, przezorny, drzwi, trzeba, grzeczny, krzak, chrzan, dojrzewać, wrzask
- w wyrazach rodzaju męskiego zakończonych na –arz, -erz (wyjątki to między innymi: garaż, pejzaż, jeż, bandaż, papież) oraz – mistrz, mierz,
Przykłady: młynarz, dorożkarz, kucharz, kołnierz, nietoperz, harcerz, kuchmistrz, zegarmistrz, czasomierz, wodomierz
- w niektórych wyrazach, mimo że nie wymienia się na r – pisownię tych słów należy zapamiętać.
Przykłady: warzywo, rzepa, rzodkiewka, porzeczka, rzucać się, tarzać się, uderzyć, wierzgać, korzystać, kojarzyć, rząd, urząd, porządek, zarząd, rządzić
Ż piszemy:
- kiedy w innych formach danego wyrazu lub w innych wyrazach wymienia się na g, dz, h, z, ź, s,
Przykłady: potężny – potęga; mosiężny – mosiądz; drużyna – druh; grożę – groza; obrażać – obraźliwy; wyżej – wysoko
- po literach r, l, ł, n,
Przykłady: Elżbieta, małże, oranżada, drżeć
- w niektórych słowach, mimo że nie wymienia się na g, dz, h, z, ź, s – pisownię tych wyrazów należy zapamiętać.
Przykłady: mżawka, żal, żart, żyto, żniwo, życzenie, żywo, żurek, żubr, żółty,żaglówka
H piszemy:
- gdy wymienia się w innych formach tego samego wyrazu lub w innych wyrazach na: g, ż, z, dz.
- w wielu wyrazach, które należy zapamiętać.
Przykłady: czyhać, ohydny, huk, hejnał, wehikuł.
Ch piszemy:
- gdy w innej formie danego wyrazu lub w wyrazie pokrewnym wymienia się na sz.
Przykłady: uciecha - ku uciesze; cicho - cisza,
- na końcu wyrazów.
Przykłady: proch, uśmiech, zeszytach (wyjątek: druh),
- po spółgłosce s.
Przykłady: schować, schody, schadzka.
- w większości wyrazów ch jest niewymienne
Przykłady: chcieć, chuchać, chmura, chochoł, chudy, chętnie, chochla.
Temat: Co już wiem o literach, głoskach i sylabach?
Litera
Litera to najmniejszy znak graficzny.
Litery widzimy i piszemy.
Każdą literę możemy wymówić. Kiedy ją wymawiamy, wymawiamy głoskę.
Głoska
Głoska to najmniejszy i niepodzielny dźwięk mowy dający się wyodrębnić słuchem.
Głoski słyszymy i mówimy.
Literę czytam oraz piszę, głoskę wymawiam oraz słyszę.
- Jednej głosce może odpowiadać jedna litera (np. a, b, z, o) lub połączenie liter: sz, cz, rz, ch, dz, dź, dż
- W języku polskim są głoski, które zapisujemy za pomocą różnych liter: u i ó (np. ulewa, góry); h i ch (np. huragan, wichura), ż i rz (np. plaża, morze).
- Głoski w języku polskim dzielą się na samogłoski i spółgłoski. Samogłosek jest osiem. Są to: a, ą, e, ę, i, o, y, u (ó). pozostałe głoski to spółgłoski.
Wyrazy można podzielić na części zwane sylabami. Każda sylaba musi zawierać jedną samogłoskę (wyjątek stanowi "i"). Sylabę może tworzyć:
- sama samogłoska (o - woc)
- samogłoska z jedną spółgłoską (mo- rze)
- samogłoska z kilkoma spółgłoskami (pla - ża)
Ćwiczenie 1. W poniższych wyrazach policz głoski, litery i sylaby. W każdej sylabie podkreśl samogłoskę.
wzór: wszystko
Litery: 8 (w-s-z-y-s-t-k-o )
Głoski: 7 (w-sz-y-s-t-k-o)
Sylaby: 2 (wszy-stko lub wszys- tko)
